Geestelijk verzorgers zien van dichtbij dat mensen steeds verder uitgeput raken door de langdurige coronamaatregelen. Beroepsvereniging VGVZ maakt zich zorgen over toenemende gevoelens van angst, eenzaamheid en boosheid.

Op verschillende plekken in de samenleving zien geestelijk verzorgers een toenemende “emotionele onbalans”, zegt beleidsmedewerker Ralf Smeets van VGVZ. “We voeren met alle disciplines tweewekelijks videogesprekken. Daarin merken we dat het gebrek aan perspectief op burgers en medewerkers in de zorg blijven drukken. We maken ons ook zorgen om de robotisering als overlevingsstrategie die we soms terugzien.”

We spraken drie geestelijk verzorgers over hun praktijkervaringen:

Karin Seijdell is dominee en werkt als geestelijk verzorger in de verstandelijk gehandicaptenzorg in Veldhoven. Ze ziet onder haar doelgroep de apathie toenemen. “De dansmarietjes, zwemclub en dagbesteding zijn al sinds maart dicht. Het lastigste vind ik dat het perspectief daarover constant verandert. Ik kom thuis bij een vrouw met autisme die alles wat op televisie gezegd wordt heel letterlijk neemt. Ze loopt met een rolmaat om haar voet om iedereen op afstand te houden. Het is haar bijna niet uit te leggen als er weer iets verandert.”

“Ook het afstand houden blijft lastig, dat zag je ook wel aan het fotomoment met Hugo de Jonge. Aanrakingen zijn voor onze doelgroep zo belangrijk. Medewerkers hebben het daar ook zwaar mee. Wij zien buiten ons werk bijna niemand, om de kans op besmetting zo veel mogelijk te verkleinen. Ik hou het vol maar soms is de rek er wel uit. Ik heb het afgelopen jaar meer uitvaarten moeten leiden dan ik durf te tellen.”

“Gelukkig zie ik ook de veerkracht. Voor bewoners organiseren we nu een carnaval-livestream waar we muziek draaien. We leveren thuis feestartikelen af en bewoners kunnen inbellen.”

“Partners die apart wonen bellen om te zeggen dat ze nog steeds van elkaar houden. Of iemand deelt dat het niet goed gaat en krijgt steunbetuigingen. Ik vind het mooi dat mijn collega’s en ik met de nodige creativiteit nog steeds zingeving kunnen bieden. Al is het in een studio met een skibril op en Snollebollekes op de achtergrond.”

Mustafa Bulut werkt als geestelijk verzorger in twee Brabantse ziekenhuizen. Hij ziet dat het personeel daar te lijden heeft onder de aanhoudende psychische druk. “Er is ziekteverzuim, mensen zijn moe en komen in heftige situaties terecht. Vooral de dreiging van een derde golf werkt hier zwaar door.”

Bulut onderhoudt vooral contact met patiënten in het ziekenhuis. Hij komt daar hartverscheurende verhalen tegen. “Laatst sprak ik met een opa die de geboorte van zijn kleinkind niet meer zou meemaken. Hij voelt zich dan ook geen goede vader naar zijn kind, terwijl hij daar natuurlijk niets aan kan doen. Daar heb je dan lange gesprekken over, je probeert iemand gerust te stellen.”

Een aandachtsgebied in Buluts werk is het contact met de moslimgemeenschap. “Daar spelen regelmatig dilemma’s. Laatst lag er een Marokkaanse meneer op sterven. Hij had acht kinderen, veel kleinkinderen en broers en zussen. De gehele familie wilde afscheid nemen, maar dat ging niet door de coronamaatregelen. Ik help zo’n boodschap goed over te brengen.”

Meestal gaat dat goed, maar een situatie kan ook escaleren. “Soms is een patiënt medisch uitbehandeld maar wil de familie dat een arts toch blijft behandelen. Dan kan het fel worden, soms wordt er gedreigd. Als zoiets kan gaan spelen, probeer ik er vroeg bij te zijn om een vertrouwensband op te bouwen met de familie, en het medische team te ondersteunen.”

Ondanks dat de beperkingen veel eisen, is Bulut er niet voor meer toe te staan. “Ik merk dat de behoefte aan ruimte bij mensen zo groot is, dat ze te veel ruimte zullen pakken als die wordt geboden. Kaders zijn helaas nodig.”

Etje Verhagen is geestelijk verzorger aan huis in de regio Zwolle. Naast eenzaamheid valt haar vooral lamgeslagenheid op bij de mensen die ze, veelal via videobellen, spreekt. “Zo is er een vrouw wier man is overleden aan covid. Samen hebben ze naar hun pensioen toegeleefd en nu het zover is, heeft ze geen partner en kan ze niets ondernemen. Ze kan ook niet ontsnappen in vrijwilligerswerk of bezoekjes. Die mevrouw valt helemaal stil.”

Als geestelijk verzorger voelt Verhagen zich onthand, vertelt ze. “Normaal probeer ik mensen die eenzaam zijn te stimuleren contact te zoeken met anderen, en juist dat kan ik nu niet doen.”

Verhagen komt in haar werk veel bij (ongeneeslijk) zieke mensen over de vloer. “Hun laatste levenswensen staan on hold. Een jonge vrouw met een korte levensverwachting, die herinneringen wil maken met haar kinderen bijvoorbeeld. Simpele dingen als naar een pannenkoekenhuis, dierentuin of terras.”

Al merkt ze soms ook dat zieke mensen beter met de situatie kunnen omgaan dan anderen. “Zij weten al hoe het is zomaar getroffen te worden. Dat je minder mobiel bent en niet de deur uit kan. Op dat vlak zijn ze weerbaarder.”

Iets wat Verhagen in de maatschappij soms mist. “We zijn doorgeschoten in de gedachte dat we alles kunnen beheersen. Ik vind het moeilijk als mensen zich vastbijten in boosheid op de regelingen. We kunnen ons beter focussen op hoe we het met zijn allen verdragen en uithouden, door fijne dingen voor elkaar te doen bijvoorbeeld.”